21/3/51 เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาประบางคราม
gurney’s pitta มีใครกันบ้างดั้นด้นเดินตามหานกอย่างฉัน….ในป่าสีดำสลัวมัว อย่างเบาและเงียบ ฉันกระโดดออกมาจากหลังต้นไม้ใหญ่ มองที่พื้นใบไม้แห้งซิ เราทั้งคู่ยืนขุดคุ้ยหาหนอน แมลงเล็ก สีขนทุกเส้นเนรมิตเงาสะท้อนแสงแวววับสะกดสายตาจดจ้องของพวกเธอ ฉันรู้แน่ว่าเธอชอบสีน้ำเงินสดเจิดจ้าบนกระหม่อมหน้าผากของฉันมาก ฉันคือตัวผู้รูปหล่อ ตัวผู้เท่านั้นที่มีหน้าผากสีที่เธอโปรดปราน ลองมองที่ปลายหางจะเปลี่ยนเป็นฟ้าใส และสีเหลืองข้างท้องและอก พวกเธอทำไมต้องพบฉัน
ได้และใช่…คำตอบทั้งหมดหรือไม่ ฉันคือความสวยงาม หรือเพราะพวกเรามีน้อยคู่ที่เหลือดำรงเผ่าพันธุ์ ยิ่งกว่านั้นสิ่งที่พวกเธอต้องรู้ พวกเราเหลืออาศัยเพียงที่ป่าเขานอแห่งนี้เท่านั้น พวกเธอสรุปว่า พวกเราคือนกแต้วแล้วท้องดำที่น่าสงสาร แห่งป่าเขานอผู้อ่อนแอ เธอพึงพอใจแล้วและพร้อมจากไปแล้วหรือ ใจเราร้องถามนกแต้วแล้วท้องดำ ป่าเขาบางประครามอ่อนแอ ทำไมเธอเชื่อเช่นนั้น เป็นไปได้อย่างไร ในสิ่งที่เราพบ มีแต่ต้นไม้ใหญ่ๆทั้งป่า ป่าจะอ่อนแอ อย่างไรกัน แต่นกไม่มีคำตอบให้เรา เวลาพาเราเดินจากนกแต้วแล้วคู่นั้นมา
Sky is green.
พวกเราเดินย่ำป่าบนดินสีแดงเข้มเพราะเปียกความชื้น มีใบไม้สีน้ำตาลหงิก ขาดทั้งเปื่อยใบใหญ่ร่วงทับถม ข้างทางเป็นเหล่าต้นไม้สูงยืนระเกระกะหนารก เมื่อแหงนคอตั้งสูง พบแต่พุ่มไม้ทึบเขียวเข้มคือท้องฟ้า ความเงียบตามเรามาอีกแล้ว นกป่าที่นี่คงไม่ชอบร้องเพลง ใบไม้แต่ละใบนิ่งสนิทไม่แกว่งไกว มีเพียงความหวังที่พาเรามองไล่หาทุกกิ่งไม้ และเถาวัลย์เกี่ยวห้อยระเลื้อย ระย้า บ้างเป็นเกลียวพันรอบพาตัวเองหาท้องฟ้าสีเขียวเบื้องบนยอดสูง นกจับแมลงปากสีเข้ม fulvous- chested flycatcher เธอบินโฉบไปมา ย้อนลงมาเกาะตรงขอนไม้ที่นอนอยู่ข้างทาง นานจนเรากลับไปตามเพื่อนๆ เมื่อกลับมาเธอเลือกจากไป
กลางป่า
นก gould’s frogmouth ตามเสียงของ birdleaderท้องถิ่น มีสองชีวิตบนกิ่งไม้ ชีวิตที่ให้กำเนิดนั่งทับซ่อนปกปิดอีกชีวิตซุกตัวเองโผล่เพียงปลายหาง สองชีวิตต่างวัยใช้ลายสีกิ่งไม้แห้งของตัวเองประกอบกับใช้ความนิ่งเงียบปกป้องตัวเองและลูกน้อยวัยเดียงสา
ยามค่ำที่น้ำตกร้อน
เสียงดังแห่งนก javan frogmouth กลางคืนคือมืดมิด เสียงร้องดังกลบป่าที่เงียบสงัด และสลับตำแหน่งร้องเคลื่อนไหว เสียงดังย้ายไปทางไหน ลำแสงจากหลอดไฟก็หมุนตามทางนั้น แสงไฟจากสปอต์ไลท์ พุ่งตรงสะกดไปที่นกสีใบไม้แห้งแตกลาย นกเกาะบนกิ่งไม้สูง เธอทำตาโตตลอดเวลา เด่นมากกับปากแบนกว้าง ขนนกที่หัวบางๆเป็นเส้นขาวนวลยามต้องแสงไฟ นกมีหน้าตาตลกให้เรามอง การส่องกล้องมองนกชนิดนี้ เราต้องยิ้มกว้างๆด้วย ทั้งตัวเราและนก ณ ตอนนี้ ที่แห่งนี้ ปากกว้างเหมือนๆกัน
22/3/51 เช้าแล้วล่องเรือดูนกที่ป่าโกงกางปากแม่น้ำกระบี่
ตอนเรือประมงออกจากท่า เพื่อตามหานกชายเลน อาจารย์อมรบอกเราว่า เราจะตามหานก ชื่อภาษาอังกฤษ nordmann’s greenshank
วันนี้มีเรื่องแปลกในชีวิตเราเกิดขึ้น การดูนกชายเลน ไม่เหมือนแต่ละครั้งที่ผ่านมา นกยืนบนชายหาดทรายแปลงน้อย พวกเรายืนแช่น้ำทะเลครึ่งแข้ง เสียงของอาจารย์อมรให้มองนกตัวนี้ตัวนั้น ทั้งบอกลักษณะเด่นที่ขา หรือปากแหลมยาวแอ่นขึ้น หรือโค้งลงนิดๆ ไม่นานชายหาดหดเล็กลง น้ำทะเลเข้ามาครอบครองชายหาดที่ๆนกยืนและเดินขุดขุ้ยหากิน black-tailed godwit ,bar-tail godwit, eurasian curlew, whimbrel, ruddy turnston
พวกเราลงจากเรือไม่นาน เพื่อกลับขึ้นเรืออีกครั้ง คนขับทำหน้าที่ตามหาชายเลน เหล่านกตามหาชายเลนเหมือนกัน เมื่อนกพบหาดทราย และโผลงพื้นเลน เรือหยุดลงแต่ต้องไม่ใกล้ตัวนกเกินไป นกไม่ชอบเรือ ไม่ชอบให้คนเข้าใกล้ เราและนกต่างรู้ดี และยอมรับกติกาที่นกกำหนดให้
ทั้งนกและคนต่างยอมแพ้ นี่คือเวลาของน้ำทะเลขึ้น ไม่นาน ชายเลนเริ่มเล็กลงอีกแล้ว นกเกือบไม่มีชายเลนให้ยืน นกชุดสุดท้ายยืนบนทรายที่เหลือเป็นหย่อมเดียว คลื่นน้ำทะเลมาอีกแล้วเข้ายึดชายหาด สีน้ำตาลเข้ม เหล่านกในห้องเรียนของพวกเราก็พากันบินหายกลืนไปกับท้องฟ้าสีเปลวแดด
หนีตะวันสีเพลิงเข้าป่าโกงกาง
เรือผ่านเลี้ยวลดคดเคี้ยวไปตามป่าไม้ชายเลน มีเงาของพุ่มไม้ ใบโกงกางพาดทับมาบนเรือทั้งฝั่งซ้ายและขวา สายลมปากทะเลกระบี่คอยดูแลพัดพาความเย็นสบายให้พวกเรา เราลอบมองหน้าเพื่อนๆบนเรือ มีใบหน้าของความสุข สบายใจและใช้เรื่องนี้ สร้างความชุ่มชื่นใจต่อความหวังให้กับตัวเองมองหานกสักตัวที่เกาะกิ่ง เมื่อพบเงาบินผ่านทาบเรือ ก็ชะเง้อ ร้องรำพัน เกาะเถอะ และอีกครั้งภาวนา อีกสักตัว ขอนกใดก็ได้ ปรากฎอีกสักตัว
brown-winged kingfisher , ruddy kingfisher ยืนนิ่งตอนเรือวิ่งผ่าน พอเราขอเราจดจ้อง กลับถลาสะบัดปีกบินหนีอ้อมวกไปมาตามต้นโกงกางทิ้งไว้แต่เสียงร้องสนั่นพื้นน้ำ ป่าโกงกางเจ้าแห่งพืชแช่น้ำซ่อนพวกเจ้าอีกแล้ว
บนกิ่งไม้ใหญ่ยืนตาย เจ้า oriental hobby กินเหยื่อและมองพวกเราเฝ้าชมการฉีก ทึ้ง ลากไส้ จิกกินจนเสร็จสิ้นลง oriental hobby เป็นฝ่ายจากไปก่อน เราส่องกล้องบนกิ่งไม้ฉากมรณะ ไม่พบร่องรอยไม่มีสิ่งไรลงเหลือเป็นภาพให้เห็นหลักฐาน เปลวแดดสูบเลือดนกเหือดแห้ง ท่อนไม้ดื่มเลือดนกตัวนั้น ขนนกสีขาวอมเทา soothy-headed bulbul ปลิวฟุ้งลอยจากฟ้าแตะผิวน้ำเกลื่อน มีเรารอเอามือวักน้ำให้ขนนกเข้าสู่อุ้งมือ แต่สายลมกลับพาขนนกไร้ร่างลอยจากไป….ไปสู่ฝั่งตรงข้ามกับมือของเรา
Angle calls me.
เสียงนก mangrove pitta จำได้เสียงนี้คล้ายเสียงร้อง blue-winged pitta แห่งผาด่าง คนขับเรือพาเรือขับเลี้ยวคดโค้งทุกคุ้งน้ำตามหาตามเสียง นกใจดีสีสายรุ้งคอยร้องบอกที่เจ้ายืนอยู่ด้วย มีอีกตัวส่งเสียงตอบรับแกล้งให้สับสน เจ้าล้อเล่นแกล้งโฉบใกล้ๆก่อนหายไป กลางแสงตะวันลอดสาดอาบต้นไม้และพื้นน้ำ เจ้ายืนอวดความงามทุกเฉดสี กลางป่ากิ่งเตี้ยเสมอเรือ เวลาเฝ้าชมกลับจบลงอย่างสั้น ต่างจากช่วงเวลาตามหา เราต้องจากไปแล้ว เสียงของเราร้องกล่าวกับนกสวยสายรุ้ง มีเสียงหนึ่งแว่วมา เธอจะกลับมาอีกหรือเปล่า นกถามเราหรือเราถามตัวเองกันเล่า
Rufous-callared kingfisher ตรงไหนค่ะ เสียงนกร้องชัดมาก และไม่ยอมหยุด เรายกกล้องตามเสียงที่คอยบอก ตรงกิ่งไม้แนวนอน กลางป่าเขานอ นกคอสีส้มปากสีแดงส้ม ร้องเพลงเก่ง คอโป่งแล้วโป่งอีก หมุนคอไปซ้าย หมุนคอไปทางขวาอีกแล้ว ร้องเสียงดังไม่ยอมหยุด หาเจ้าง่ายจัง แค่มองตามเสียงใสร้องลั่นป่า
เสียงบางคน ผมเห็นนกเขียวปากงุ้ม Green broadbill เราละจากเจ้า Rufous-callared kingfisher ยกกล้องสู่ยอดไม้สูงบ้าง บนเกือบยอด เธอมาเป็นคู่ ใจร้องตะโกนบอก ดีใจมากนะ เราตามพบเจ้าแล้ว นี่คือครั้งแรกของเรากับเธอ เสียงนกตอบร้องลั่นในใจเรา เราทั้งคู่แค่ผ่านมา พรุ่งนี้เราจะเจอกันใหม่ ก่อนพลางตัวหายเข้าไปในป่าแห่งไม้ใบ
Wait…wait…
พวกเรานั่งนิ่ง มองสายน้ำเล็กๆด้วยความสุภาพ เรียบร้อย มีความสลัวเป็นผู้ส่องแสงกลางป่า ตาจดจ้องเถาวัลย์สีคลื้ม และกิ่งไม้ดำผุเล็กๆหัก นอนแช่น้ำ ตื้นๆ ขังเป็นหย่อมมืด ตรงข้ามเป็นพุ่มไม้รกๆ ในเงาแห่งความสงบมีเพียง ใบไม้พูดกับดินยามร่วงลงแตะพื้น สายลมพาเสียงนกร้องคุยกันมาแต่ไกลและดังใกล้เข้ามา
สิ่งมหัศจรรย์แห่งเขานอกำลังเริ่มขึ้น นกมากับคู่ชีวิต มากับครอบครัว นกมากับเพื่อนๆร่วมสกุล และต่างสกุล สลับกันลงบ่อนั้นบ้าง บ่อนี้บ้าง ตอนแรก นกสนใจพวกเรา แต่แล้วก็เลิกสนใจ นกสนใจกันเองและพะวงกับการอาบน้ำคลายร้อน มีบ้างที่ตกใจยกเลิกการเล่นน้ำ บินจากไป แต่พบว่าพวกนกใต้ต่างเปลี่ยนใจย้อนลงเล่นน้ำอีกครั้ง นกปรอดตาสีแดง นกกินแมลง …
Time’s of wonder
asian paradise flycatcher เราครางเบาๆบอกเพื่อน นกแซวสวรรค์ตัวเมียค่ะ มหากาพย์ความตราตรึง เริ่มต้นอีกครั้ง ทั้งสามเฟส ตัวเมียหางสั้นคือตัวแรกที่ทำให้ผู้เฝ้าชมตื่นตะลึง ก่อนจะเป็นตัวผู้หางยาวสีน้ำตาลส้ม เราเองถูกสะกดให้จ้องตามทุกเงาไม้ที่กระเพื่อมไหว อาจารย์อมรร้องเบากว่ากระซิบ พบเจ้าเฟสขาว เสียงของชาวขอบบ่อ ก็ได้แต่ร้องถาม ตรงไหน กิ่งไหน ที่เตือนกันไว้ให้มีความเงียบแทบจะสลายไป
นกเฟสขาวตัวผู้เริ่มลงเล่นน้ำ พาพวกเราหลุดเข้าไปในห้วงเวลามหัศจรรย์ จมตัวเองสอดส่องมองหาเพียงแต่เจ้า ทุกครั้งที่นกแซวสวรรค์หางยาวสายริบบิ้นสีขาวโบกพริ้ว กระโดดจากกิ่งลงน้ำ และรีบถลาขึ้นเกาะกิ่งมุมเงามืด แกล้งชม้ายชำเลืองขอบตาโตยาวรีสีฟ้าสดมาทางพวกเรา บางครั้งเอี้ยวตัวหันหลังให้ ย้ำท่าสะบัดปีทั้งคู่ ก่อนจะกรีดปีก รีดน้ำทีละข้างยั่วยวนสายตาของพวกเรา
Green broadbill นกเขียวปากงุ้มอยู่บนกิ่งไม้สูง กว่าพวกเราจะพบนกตัวนี้ก็ต้องช่วยอธิบายกันนาน เพราะนกคู่สีใบไม้ตัวเล็กแสนน่ารักธรรมชาติแต่งแต้มให้ กลมกลืนกับสีเขียวของใบทุกใบ เค้าหายไปแล้ว ก่อนความเสียดายจะจืดจาง เสียงของนก green broadbill ใกล้ลำธารน้ำ เธอลดมุมสูงไกลเพื่อบินมาใกล้พวกเรา นกเขียวปากงุ้มจะลงเล่นน้ำ พวกเราทุกคนรวบรวมสร้างความเงียบกลางป่าสีมัวอีกครั้ง เธอกับคู่รัก ลงเล่นน้ำสลับกันชายและหญิง ความเพลิดเพลินกำลังมาถึงตอนจบแล้ว แสงเงาเริ่มมืดลงกว่าเดิม เตือนเราและนกป่าแห่งเขาบางประครามต้องอำลาจากแอ่งน้ำสวรรค์ของคนและนกร่วมกัน
นกปากสีฟ้า asian paradise flycatcher นกตัวสีเขียว green broadbill และเหล่านกใต้แห่งป่าเขาบางประคราม abbot’s babbler, striped tit-babbler,cream-vented bulbul, buff-vented bulbul hairy-backed bulbul, red-eyed bulbul. พวกเจ้ารู้ว่าพวกเราอยู่ตรงนั้น แต่ยอมสร้างเรื่องทรงจำสวยงามแห่งธรรมชาติให้แก่พวกเราทุกคน เหล่านกแสนดีทำเรื่องอย่างนี้ทำไม ฉันยังคงหาคำตอบแห่งความสุขนี้ ทุกก่อนหลับและตื่น
23/3/51 บนรถเส้นทางกลับกรงเทพ
เสียงพูดคุยกันค่อนข้างดัง เป็นเรื่องความสุขที่ผ่านไป และทุกเรื่องเป็นเรื่องราวของนกทุกตัวในทริปนี้กับbcst อาจารย์อมรขอให้ช่วยคิดเพิ่มเติมชนิดของนกชุดสุดท้ายที่พบก่อนขึ้นรถ และรวมกับยอดนกที่เช็คลิสต์ล่าสุด พวกเราช่วยกันย้อนคิดและได้ตัวเลข ทั้งหมด 93 ชนิด
อีกครั้งกับเสียงอาจารย์อมร ให้บอกนกที่ประทับใจที่สุดของแต่ละคน เสียงเซ็งแซ่ของความสุขกระจายอบอวลไปทั่วรถ ต่างชิงเล่าเรื่องนก และสาเหตุของความประทับใจ
มีแต่เราที่นั่งฟังด้วยรอยยิ้ม แต่ใจของเราทบทวนเกี่ยวกับป่าอ่อนแอ…ป่าที่ไม่มีความสูงของภูเขาเป็นเครื่องปกป้องตัวเอง ถูกเรียกขานคือป่าต่ำ ทุกอย่างง่ายเหลือเกินแก่การหักร้างถางพงเข้ายึดป่าเปลี่ยนเป็นพื้นที่ทำกิน บ้านของนกแต้วแล้วต้องจากหายสาบสูญ ไม่มีพื้นดินให้ซุกอาศัย ออกลูกออกหลาน ตรงกันข้าม บ้านผู้คนถากถางกลับมีเพิ่มขึ้น เสียง….นกแต้วแล้วท้องดำบอกเล่าเริ่มอีกครั้งในใจเรา
